Monument: Geest 10 en 12

Woonhuizen
Geest 10-12
1811 GJ Alkmaar
Rijksmonument

…schilderachtig…

Geest 10 en 12 en Kanisstraat 1 vormen één bouwmassa: winkel en huis aan de Kanisstraat en twee huizen aan de Geest. Deze vorm verraadt dat het niet een gewoon woonhuis was. Er wordt gezegd dat het waarschijnlijk deel uit maakte van het eerste hofje van Paling en Van Foreest, waarvan de hoofdingang op de hoek van de Geest en het Zevenhuizen is. Dit hofje uit 1540 was aanvankelijk alleen voor katholieke, en later in een eigen vleugel ook voor gereformeerde dames bestemd. Werden zij in Geest 10-12 ondergebracht? Met de Kanisstraat ertussen en de functie van winkel is het echter moeilijk als integraal onderdeel van een hofje te beschouwen. Niettemin is het mogelijk dat het beheer van het ensemble onder het stichtingsbestuur van het hofje viel.

Zelden zijn monumenten helemaal ongeschonden door de tijd gekomen. Onderhoud werd vaak zo gemakkelijk mogelijk gemaakt, waardoor bijzondere details verdwenen, maar ook kende de architectuur modetrends waardoor een opdrachtgever een hele gevel kon laten vernieuwen. Honderd procent originele monumenten, zeker zo’n oud exemplaar als dit, bestaan nagenoeg niet. Het pand heeft er zwaar aangetast uitgezien. Goed bekeken, zijn er in het metselwerk rondom de kruiskozijnen veel bouwsporen te ontdekken. Daaraan valt ook vandaag nog af te lezen dat het door de eeuwen heen niet ongeschonden is gebleven.  In 2001 is het monument in de 16e-eeuwse trant terug gerestaureerd. Het lichteffect van kruiskozijnen met bovenin glas-in-lood en onderin luiken wordt ‘geïllustreerd’ door schilderijen. Een bijzonder voorbeeld is het schilderij ‘Lezende vrouw’ in een interieur met gesloten luiken van Pieter Janssens. Het bevindt zich in de Alte Pinakothek in München. Janssens was een tijdgenoot van Johannes Vermeer, wiens Straatje in Delft een voorbeeld van een exterieur vertoont. Dit soort plaatjes geven architectuurhistorici en restauratie-architecten de nodige referentiebeelden.