Monument: Oudegracht 180-184

Woonhuizen
Rijksmonument 

De bouw- en gebruiksgeschiedenis van het meer dan 300 jaar oude ensemble is indrukwekkend. In 1535 werd de Oudegracht gegraven als veste en vormde deze gracht de zuidelijke begrenzing van de stad Alkmaar. Als onderdeel van de Opstand in 1573, aan het begin van de 80-jarige oorlog, werden in allerijl nieuwe vestingwerken opgeworpen, bedacht door Anthonisz. De nieuwe omwalling zorgde ervoor dat de Oudegracht in de stad kwam te liggen. De verdedigingsfunctie verviel en de Oudegracht werd getransformeerd tot woongracht.

In de periode van explosieve nieuwbouw in de jaren 1575-1590 is ook Oudegracht 180-184 ontstaan. Evenals andere monumentale panden van Van Alckmaer, heeft ook dit ensemble een directe relatie met Alkmaars Ontzet (1573).

Hoewel de basis van de panden in de afgelopen 300 jaar nauwelijks is gewijzigd, zijn de functies en daarmee de indeling, entrees en raampartijen wel meerdere malen verplaatst. Het is bijna niet voor te stellen, maar het poortje Oudegracht 184 is tot 1880 een woonhuisje geweest. Daarna werd het een pakhuisje en pas in 1910 kreeg het de functie tot ingang naar de naastgelegen meisjesschool en later als poort naar het achtergebied, onder meer als entree naar de in 2005 gesloopte Tesselschadeschool. Ook deze poort is overigens gerestaureerd en vormt de ontsluiting tot de achtertuin en nieuw te bouwen bergingen van de 10 woningen Oudegracht 180-182.

Het pand met zadeldak, Oudegracht 180, heeft vanaf de bouw tot 1963 een woonbestemming gehad. Daarna werd het samengevoegd met nummer 182 en waren de functies gelijk. Oudegracht 182, de trapgevels, heeft de afgelopen 300 jaar een variatie aan bestemmingen gehad. Tot 1817 is dit pand eigendom geweest en bewoond door zogenaamde respectabele burgers. Van 1703 tot 1800 is het bijvoorbeeld eigendom geweest van de familie Van Egmond van de Nijenburg. Jonkheer Willem van Egmond van de Nijenburg kocht het pand in 1703; hij was van 1695 tot 1710 burgemeester van de stad Alkmaar.

In 1817 komt Oudegracht 182 in handen van de stad Alkmaar en wordt er, na een verbouwing, de School voor Jongejuffrouwen gevestigd. Rond 1880 werd deze omgevormd tot openbare meisjesschool, in de volksmond de ‘pruimenschool’ genoemd, een verwijzing naar de zusters Pruim die hier lesgaven. Tot 1935 heeft deze school bestaan.

Tot 1981 heeft het pand samen met Oudegracht 180 een kantoorfunctie gehad. Inmiddels was het totale ensemble eigendom van de gemeente. In 1980 heeft Van Alckmaer het aangekocht en verbouwd tot 8 wooneenheden voor een woongroep voor ouderen. Eind jaren ‘90 is deze woongroep opgeheven en zijn de woningen individueel verhuurd.

In 2012 is gestart met de voorbereiding van de restauratie. In het voorjaar 2015 was de restauratie afgerond en zijn er 10 woningen in het betaalbare huursegment gerealiseerd en is ook de gerestaureerde poort, Oudegracht 184, opgeleverd.

De officiële opening is op 19 juni 2015 verricht door wethouder Anjo van de Ven, in de rol van juffrouw Pruim.