Monument: Zoutziederij De Eendracht

Schelphoek 1-2
Rijksmonument  

Op de Schelphoek verrees in 1782-84 dit bedrijfspand in een eenvoudige empire of Lodewijkstijl. De Klassieke architecten hadden drie versieringssystemen ontworpen, ‘orde’ genoemd. Dat waren de Dorische, de Ionische en de Korintische orde. De Dorische is de meest sobere en werd het meest gebruikt bij gebouwen met een bedrijfsfunctie. Ionisch werd toegepast in wereldse architectuur en de, meest versierde, Korinthische orde ging vaak naar gebouwen met een religieuze of feestelijke functie.

De Dorische orde is in een empire-vertaling de inspiratiebron geweest voor De Eendracht. De voorgevel langs het water is symmetrisch van indeling. In het midden de halfronde dubbele deur met aan weerszijden de halfronde ramen en de deur met het raam erboven. Dan links en rechts vergelijkbare ‘vleugels’ met afgewisseld twee ramen, deur en weer twee ramen. De ‘vleugels’ zijn van het middendeel afgescheiden door hoge halfzuilen en een onversierde, Dorische daklijst bovenaan.

Het woonhuis/kantoor werd halverwege de 19e eeuw opgetrokken voor directeur C. Bosman. Dit pand haalt de symmetrie uit het ensemble. De schoorsteen dateert uit 1912 en is gemeentelijk monument.

Zoutziederij De Eendracht werd in 1782 gebouwd om zeezout, dat uit verdampt zeewater in putten bij de zee werd gewonnen, te zeven en te drogen in open ijzeren pannen of ketels. Zout was belangrijk, zowel voor huishoudelijk gebruik als voor industriële toepassing, bijvoorbeeld voor het pekelen van vis, vlees en zuurkool. Al in de 16e eeuw waren er zoutziederijen in Alkmaar, waarvan De Eendracht, in afgeslankte vorm, het langst bleef bestaan, namelijk tot de jaren 70.  Tussen 1970 en 1985 kreeg het pand het zwaar te verduren en kwam het tot verval. Plannen voor sloop werden afgewend en De Eendracht werd op de rijksmonumentenlijst geplaatst. Gelukkig werd het karakteristieke gebouw in 1984 gerestaureerd door Eriks NV. In 2007 kocht Van Alckmaer het pand. Thans heeft het gebouw een kantoorfunctie.